Kryształowa tradycja: produkcja żyrandoli w Czechach świętuje 300 lat

Jednym z najważniejszych elementów tej tradycji jest produkcja kryształowych żyrandoli, która w tym roku obchodzi imponujące 300-lecie istnienia. Przygotowaliśmy serię artykułów tematycznych poświęconych kryształowym żyrandolom, które będziemy sukcesywnie prezentować przez cały rok. Zapraszamy w podróż do fascynującego świata kryształowego oświetlenia.

Replika historycznego żyrandola Maria Teresa, wykonana i zainstalowana przez ArtCrystal Tomeš dla Sali Rady w Brnie.

Od ognia do sztuki światła

Najpierw spójrzmy w przeszłość, kiedy pochodnie i paleniska były najpowszechniejszym sposobem oświetlenia. Wykonywano je z drewna sosnowego, a końce zanurzano w smole lub owijano różnymi substancjami nasyconymi olejem lub tłuszczem, co zapewniało dłuższy czas palenia.

Z czasem jednak nacisk na bezpieczeństwo i kontrolę spalania rósł, więc światło zaczęto zamykać w misach łojowych, a później lampach olejowych. Wraz z nadejściem średniowiecza i chrześcijańskiej symboliki światła betlejemskiego pojawiła się potrzeba oświetlenia z góry. W ten sposób powstały pierwsze wiszące lampy w formie kół z elementami architektonicznymi. Żyrandole te znane są z budynków sakralnych.

Przełom w oświetleniu: wosk, olej, elektryczność

Oświetlenie przeszło znaczący rozwój na przestrzeni dziejów. Pierwotnie głównym źródłem światła były świece, które były wykonane z wosku lub oleju i zapewniały słabe i migoczące światło. W XIX wieku nastąpił znaczący postęp w postaci lamp naftowych, które wykorzystywały naftę lub olej wielorybi i były bardziej wydajne i stabilne niż świece.


Najbardziej znaczącym przełomem było jednak odkrycie oświetlenia elektrycznego pod koniec XIX wieku. Thomas Edison i inni wynalazcy wprowadzili żarówkę elektryczną, która zrewolucjonizowała możliwości oświetlenia. Światło elektryczne nie tylko przyniosło większą wydajność i bezpieczeństwo, ale także pozwoliło na powszechne wykorzystanie oświetlenia w przestrzeniach publicznych i prywatnych, co miało ogromny wpływ na przemysł, gospodarstwa domowe i ogólny styl życia.

Przykłady pierwotnych źródeł światła

Rewolucja w oświetleniu

Pierwsza wzmianka o żyrandolu ozdobionym kryształem pochodzi z Wenecji około połowy XVI wieku. W tym czasie ludzie zaczęli zdawać sobie sprawę, że nawet skromne światło świec i lamp naftowych nabiera lepszej jakości w obecności polerowanych kamieni naturalnych (kryształ górski) lub szkła.
Historia czeskiego kryształu została omówiona bardziej szczegółowo w tym artykule.

Sztuka obróbki czeskiego kryształu stopniowo rozprzestrzeniała się po całej Europie i ostatecznie dotarła do Czech dzięki Francuzom. Pierwszy czeski kryształowy żyrandol, inspirowany włoską tradycją, powstał na początku XVII wieku, a wielu ekspertów przypisuje jego stworzenie Reinholdowi Palme. W tym czasie żyrandole były wykonane z metalowej konstrukcji, na której zawieszano nieobrobione szklane elementy lub uzupełniano je ozdobami w kształcie kropli i kul.

Szkice pierwszych żyrandoli z początku XVIII wieku. Palme, Kristallkronleuchter Seit 1724

Początek XVIII wieku przyniósł rewolucję: odkryto, że precyzyjnie wycięte szklane powierzchnie zwiększają rozproszenie światła znacznie bardziej niż naturalne, a ponadto tworzą uroczy spektakl. Były one w stanie rozłożyć promienie światła na wszystkie kolory widma. Doprowadziło to do rozwoju technologii cięcia elementów wykończeniowych i szklanych.

Różnica między właściwościami optycznymi nieoszlifowanego i oszlifowanego kryształu

Początek ery czeskich żyrandoli: 1724 r.

Punktem zwrotnym w historii produkcji żyrandoli w Czechach był rok 1724, kiedy to szlifierz szkła Josef Palme z Práchně uzyskał królewskie zezwolenie na produkcję żyrandoli.

Żyrandole te szybko stały się synonimem luksusu i jakości. Zdobyły uznanie w Czechach, ale także za granicą, gdzie prześcignęły wszystkich konkurentów.

A co czeka nas w przyszłości?

Jeśli interesuje Cię, jak kształtowała się artystyczna produkcja żyrandoli w okresie jej największego rozkwitu po 1724 roku i które czeskie firmy rozpowszechniły sławę czeskiego kryształu na całym świecie, poczekaj na lutowy artykuł.

Czy wiesz, że...

• W XVIII wieku w Anglii pojawiły się żyrandole z ruchomymi ramionami, które umożliwiały zmianę kierunku padania światła.
  
  
• Kapanie wosku ze świec w żyrandolach było tak powszechne w przeszłości, że opracowano specjalne rozwiązania, takie jak podstawki na wosk i świece o niskiej temperaturze topnienia.
  
  
• Czeskie żyrandole zyskały taką sławę, że nawet cesarz Napoleon Bonaparte zamówił je do swojego pałacu na Elbie.